Juist rond deze tijd van het jaar laait deze discussie weer op. De Dag van de Mantelzorg is achter de rug. Het mantelzorgcompliment is inmiddels door gemeenten uitgedeeld; in natura of in geldelijke vorm. Uiteraard start op social media de discussie los of er voor mantelzorg betaald mag worden of niet. Zodra je voor een dienst betaald is dat een beroep, toch? Tenminste dat is mijn redenering. Het is een lastige vraag en eigenlijk wil ik me er niet mee bezighouden. Totdat ik afgelopen weekend een ‘vraag en antwoord’-rubriek in een weekendkrant las.

Een mantelzorger vraagt hulp. Ze zorgt al vier jaar als mantelzorger, zo wordt benadrukt, voor haar dementerende vader. Graag wil ze dat haar broer ook een actievere rol aanneemt maar hij weigert. Het antwoord van de ‘expert’ is duidelijk: "U kunt uw broer niet dwingen." Dat is een helder antwoord. Ik lees verder:"Neem om te beginnen het beheer van uw vaders financiën op u en oriënteer hoe u wettelijk bewindvoerder kunt worden." Dan een uitleg over inzetten van betaalde zorg aan huis, et cetera. Met enige verbazing lees ik verder: "Als u het zelf wilt doen, keer u zelf dan een MANTELZORGLOON uit van het geld van uw vader. Een gangbaar tarief is 15,- euro per uur. Hopelijk beschikt uw vader over deze reserves, oja en wees wel transparant met de uitgaven!’ 

Mantelzorgloon?

Met al mijn ervaring en kennis heb ik nog nooit van een mantelzorgloon gehoord en struin internet af. Google is in de war en herkent het woord niet, gelukkig ben ik dus niet de enige. Dit soort advies maakt de discussie rond betaalde mantelzorg alleen maar lastiger. Wat mij betreft bestaat er geen mantelzorgloon. Wat dan wel? 

Laat ik het woord in tweeën delen: mantel – zorg. Een paar voorbeelden. Als ik op bezoek ga bij mijn moeder, dan ga ik als dochter. Ga ik naar mijn moeder om regel- of zorgtaken te doen dan is dat zorg. Dan nog hoeft dit niet te scharen onder betaalde zorg. Als iemand aan een familielid sondevoeding geeft of een luier moet verschonen, dan is dat een zorghandeling. Dit zou dan ook betaalde zorg kunnen worden genoemd omdat het feitelijk (ook) door een professionele zorgverlener in een ander omstandigheid (kan worden) wordt uitgevoerd. Als iemand samen aan tafel zit om te ‘eten’ en een wijntje te drinken, dan is dat een sociaal moment en dus niets met mantel - zorg te maken. 

Het is lastig om een onderscheid te maken. Wellicht geeft het volgende voorbeeld meer duidelijkheid. Als ik mijn moeder omarm en troost, dan doe ik dat als dochter. Als een thuiszorgmedewerker dat zou doen, dan zal dit wellicht op professionele wijze gebeuren. Het zal echter ook de discussie over grensoverschrijdend gedrag oproepen.

Wat mij betreft is mantelzorg geen beroep en dus onbetaalde hulp.  Echter zorgtaken, behorend tot een beroepsgroep, en uitgevoerd door een familielid, wel. Door dit te scheiden houd je de relatie en de (gelijkwaardige) rollen tussen man-vrouw, moeder –kind in stand.

De weg naar juiste informatie over betaalde zorg door een familielid, bijvoorbeeld via een persoonsgebonden budget, zou duidelijker moeten worden gemaakt. Goed bedoelde ‘vraag en antwoord’-rubrieken lezen prettig maar kunnen dus misleidend zijn. Is het gewaagd om te stellen dat de term ‘mantelzorg’ zoals het oorspronkelijk bedoeld is, de lading niet meer dekt. Wordt het niet eens tijd om deze term te herwaarderen, op te heffen of op zoek te gaan naar een andere term?

Mocht dit gebeuren, dan wel graag samen met de groep mensen voor wie de zorg voor een ander een dagelijks onderdeel is van het leven.  Het opnieuw uitvinden van een term is een lastige klus waarbij mijn moeder ook niet helpend is. Bij een ziekenhuisbezoek stelt ze mij steevast aan de zuster voor: "Dit is mijn dochter, ze is mijn mantelzorger!"

© Nationale Zorggids / Anni Tüski